सुंदरबन राष्ट्रीय उद्यान माहिती | Sundarban National Park Information In Marathi 2023

सुंदरबन राष्ट्रीय उद्यान: एक अद्वितीय पर्यावरणीय चमत्कार

भारताच्या 14 बायोस्फियर रिजर्व्हपैकी एक असलेले सुंदरबन राष्ट्रीय उद्यान (Sundarban National Park Information In Marathi 2023 )आहे. सन 1989 ला सुंदरबनाला बायोस्फियर रिजर्व्ह म्हणून घोषित करण्यात आले. तत्पूर्वी सन 1973 ला सुंदरबनला टायगर रिजर्व्ह क्षेत्र तर सन 1977  ला वन्यजीव अभयारण्य म्हणून घोषित करण्यात आले. सुंदरबन 1984 राष्ट्रीय उद्यान तर 1987 ला जागतिक वारसा स्थळ म्हणून घोषित करण्यात आले.

सुंदरबन नॅशनल पार्क, बांगलादेशच्या नैऋत्य भागात आणि भारतातील पश्चिम बंगालच्या आग्नेय भागात स्थित आहे, हे युनेस्कोचे जागतिक वारसा स्थळ आहे जे त्याच्या समृद्ध जैवविविधता आणि विशिष्ट परिसंस्थेसाठी प्रसिद्ध आहे.

अंदाजे 10,000 चौरस किलोमीटर क्षेत्रफळ पसरलेले, हे जगातील सर्वात मोठ्या खारफुटीच्या जंगलांपैकी एक आहे. गंगा, ब्रह्मपुत्रा आणि मेघना या तीन प्रमुख नद्यांच्या संगमाने हा अपवादात्मक डेल्टाइक प्रदेश बंगालच्या उपसागरात जाण्यापूर्वी तयार झाला आहे.

हे ही वाचा : काझीरंगा अभयारण्य 

भूगोल आणि स्थलाकृती :

सुंदरबन, हे नाव स्थानिक ‘सुंदरी’ खारफुटीच्या प्रजातींपासून मिळालेले आहे, ज्यामध्ये भरती-ओहोटीचे जलमार्ग, लहान बेटे, चिखलाचे फ्लॅट्स आणि घनदाट खारफुटीच्या जंगलांचे एक मोज़ेक यांचे वैशिष्ट्य आहे. हा प्रदेश भरती-ओहोटी आणि बहिर्वाहाची एक अनोखी घटना अनुभवतो. ज्यामुळे गतिशील आणि सतत बदलणारे लँडस्केप तयार होते. भूप्रदेशात आंतरभरतीच्या चिखलाचे वर्चस्व आहे, ज्यामध्ये उंच क्षेत्र विविध वनस्पती आणि प्राणी जीवनाला आधार देतात.

सुंदरबनातील जैवविविधता / सुंदरबनात कोणते प्राणी आहेत ? :

सुंदरबन कशासाठी प्रसिद्ध आहे ? हा प्रश्न बऱ्याचदा विचारला जातो. त्याचे उत्तर आता देऊ या. सुंदरबन हे त्याच्या अतुलनीय जैवविविधतेसाठी उत्कृष्ट उदाहरण समजले  जाते, ज्यामध्ये विविध प्रकारच्या वनस्पती आणि प्राणी आहेत. खारफुटीची परिसंस्था स्वतःच असंख्य प्रजातींचे आश्रयस्थान आहे. जमीन आणि पाण्याच्या आव्हानात्मक परस्परसंवादाशी जुळवून घेत आहे. सर्वात प्रमुख वनस्पतींमध्ये सुंदरी (हेरिटेरा फोम्स), गेवा (एक्सकोएरिया अगालोचा) आणि केओरा (सोनेरेटिया अपेटाला) झाडे आहेत, जी स्थानिक  परिस्थितीशी जुळवून घेतात.

हे उद्यान तितकेच समृद्ध आणि विविध प्राण्यांसाठी प्रसिद्ध आहे. प्रतिष्ठित बंगाल वाघ (पँथेरा टायग्रिस टायग्रीस) सुंदरबनचा सर्वोच्च शिकारी म्हणून राज्य करतो. जगात सर्वात जास्त वाघ सुंदरबन या ठिकाणी आढळतात. खारफुटीच्या वातावरणाशी खास जुळवून घेतलेले हे वाघ कुशल जलतरणपटू आहेत आणि पाणी साचलेल्या प्रदेशात शिकार करण्यात पटाईत आहेत. इतर उल्लेखनीय सस्तन प्राण्यांमध्ये खाऱ्या पाण्याची मगर (क्रोकोडायलस पोरोसस), भारतीय अजगर (पायथन मोलुरस), ठिपकेदार हरण (अक्ष अक्ष) आणि रीसस मॅकाक (मकाका मुलता) यांचा समावेश होतो.

सुंदरबनात आढळणारे विविध पक्षी :

सुंदरबन हे पक्षीनिरीक्षकांचे नंदनवन आहे, 300 पेक्षा जास्त पक्ष्यांच्या प्रजातींची नोंद आहे. मुखवटा घातलेला फिनफूट (हेलिओपॅस पर्सनॅटस), मॅन्ग्रोव्ह पिट्टा (पिट्टा मेगारहिन्चा) आणि जागतिक स्तरावर धोक्यात असलेला कमी सहाय्यक करकोचा (लेप्टोप्टिलोस जाव्हानिकस) हे उल्लेखनीय आहेत. हिवाळ्याच्या महिन्यांत स्थलांतरित पक्ष्यांना देखील येथे आश्रय मिळतो. ज्यामुळे हा प्रदेश त्यांच्या आंतरखंडीय प्रवासात असंख्य प्रजातींसाठी एक आवश्यक थांबा बनतो.

सुंदरबन येथील जलचर जीवन :

जलचरांची आश्चर्यकारक विविधता असलेले सुंदरबन तेथील समुद्री कासव आणि धोकादायक मगरींसाठी प्रसिद्ध आहे. विविध प्रकारचे मासे, क्रस्टेशियन्स आणि मोलस्क देखील समृद्ध जलीय परिसंस्थेमध्ये योगदान देतात.

सुंदरबन राष्ट्रीय उद्यानाचे संवर्धन प्रयत्न आणि आव्हाने :

सुंदरबनच्या नाजूक परिसंस्थेचे रक्षण करण्यासाठी संवर्धनाचे प्रयत्न सर्वोतोपरि सुरु  आहेत. बांगलादेश आणि भारत या दोन्ही देशांनी या अमूल्य नैसर्गिक वारशाच्या संरक्षणासाठी भरीव उपाययोजना केल्या आहेत. विविध संवर्धन प्रकल्प, ज्यात अधिवास पुनर्संचयित करणे, शिकार विरोधी उपक्रम आणि समुदाय-आधारित इकोटूरिझम कार्यक्रम यांचा समावेश आहे, मानवी उपजीविका आणि वन्यजीव संरक्षण यांच्यातील समतोल साधण्याचे उद्दिष्ट आहे.

मात्र, सुंदरबनसमोर अनेक आव्हाने आहेत. हवामान बदल-प्रेरित समुद्र-पातळीतील वाढ, वाढती क्षारता आणि अत्यंत हवामानाच्या घटना या नाजूक परिसंस्थेच्या स्थिरतेला धोका निर्माण करतात. याव्यतिरिक्त, मानवी क्रियाकलाप जसे की जास्त मासेमारी, बेकायदेशीर वृक्षतोड आणि प्रदूषण महत्त्वपूर्ण धोके निर्माण करतात.

 

सुंदरबन राष्ट्रीय उद्यान, त्याच्या अतुलनीय जैवविविधता आणि विशिष्ट पर्यावरणीय वैशिष्ट्यांसह, जमीन आणि पाणी यांच्यातील गुंतागुंतीच्या नातेसंबंधाचा पुरावा आहे. ही अनोखी खारफुटीची परिसंस्था केवळ अनेक प्रजातींनाच आश्रय देते असे नाही तर नैसर्गिक आपत्तींचे परिणाम कमी करण्यात, किनारपट्टीची धूप आणि चक्रीवादळ यांच्या विरोधात नैसर्गिक अडथळा म्हणून काम करण्यासाठी महत्त्वपूर्ण भूमिका बजावते.

हा अमूल्य नैसर्गिक खजिना जतन करण्यासाठी प्रयत्न करणे आवश्यक आहे आणि सुंदरबनसमोरील जटिल आव्हानांना तोंड देण्यासाठी आंतरराष्ट्रीय सहकार्य महत्त्वाचे आहे. या पर्यावरणीय चमत्काराला समजून घेऊन, त्याचे कौतुक करून आणि त्याचे संरक्षण करून, आपण भविष्यातील पिढ्यांना सुंदरबन राष्ट्रीय उद्यानाच्या आश्चर्याने मोहित केले जाईल याची खात्री करू शकतो.

संदर्भ : गुगल

मित्रांनो आमचा हा लेख कसा वाटला ते जरूर कळवा आणि आवडल्यास आपल्या मित्रांना जरूर शेयर करा.

तुम्ही आमच्या www.aboutindianenglish.com या website जरूर भेट द्या.

इतिहासाची सोनेरी पाने आणि अंतरंग या फेसबुक पेजेसना देखील फॉलो करू शकता.