Table of Contents
बर्लिनची भिंत : इतिहास, राजकारण आणि परिणाम
प्रस्तावना
जगाच्या इतिहासात काही घटना अशा आहेत ज्या केवळ एका देशापुरत्या मर्यादित नसतात तर संपूर्ण जागतिक राजकारण, अर्थकारण आणि समाजरचनेवर परिणाम घडवतात. त्यापैकी एक म्हणजे बर्लिनची भिंत. 1961 साली उभारलेली ही भिंत केवळ विटा आणि काँक्रीटचा तुकडा नव्हती, तर ती होती जग दोन गटात विभागल्याचे प्रतीक – पूर्वेकडील साम्यवादी गट (Communist Bloc) आणि पश्चिमेकडील भांडवलशाही गट (Capitalist Bloc).
बर्लिनची भिंत काय होती?
बर्लिनची भिंत (Berlin Wall) ही एक मोठी काँक्रीट भिंत होती जी 13 ऑगस्ट 1961 रोजी पूर्व जर्मनीच्या सरकारने उभारली. तिचा उद्देश होता पूर्वेकडील लोकांना पश्चिमेकडे पळून जाण्यापासून रोखणे. ही भिंत जवळजवळ 155 किमी लांब होती आणि बर्लिन शहराला दोन भागात विभागत होती – पूर्व बर्लिन आणि पश्चिम बर्लिन.
थंडयुद्धाची पार्श्वभूमी
दुसऱ्या महायुद्धानंतर (1945) जर्मनीवर चार शक्तींचे नियंत्रण आले – अमेरिका, ब्रिटन, फ्रान्स आणि सोव्हिएत संघ.
-
पश्चिमेकडील तीन राष्ट्रांनी (अमेरिका, ब्रिटन, फ्रान्स) लोकशाही जर्मनी निर्माण केला – ज्याला पश्चिम जर्मनी (FRG) म्हणतात.
-
तर सोव्हिएत संघाने साम्यवादी विचारांवर आधारित पूर्व जर्मनी (GDR) स्थापन केला.
बर्लिन हे शहर मात्र सोव्हिएत भागात असले तरी ते चार भागात विभागले गेले. त्यामुळे बर्लिन शहर हे थंडयुद्धातील तणावाचे केंद्र बनले.
भिंत का बांधली गेली?
1950-1960 च्या दशकात लाखो पूर्व जर्मन नागरिक पश्चिम जर्मनीत पळून जाऊ लागले. कारण पश्चिम जर्मनीमध्ये रोजगार, स्वातंत्र्य, चांगली जीवनशैली आणि लोकशाही होती. यामुळे पूर्व जर्मनीला बौद्धिक हानी (Brain Drain) होऊ लागली.
यावर तोडगा म्हणून 13 ऑगस्ट 1961 रोजी पूर्व जर्मनीने अचानक शहरात काटेरी तारे, पोलिस आणि सैन्याच्या सहाय्याने भिंत बांधण्यास सुरुवात केली.
बर्लिनची भिंत कशी दिसत होती?
-
भिंतीची उंची साधारण 3.6 मीटर होती.
-
तिच्यामध्ये दोन रांगा, मध्ये “नो मॅन’स लँड” आणि प्रहरी टॉवर्स असत.
-
सीमेवर शेकडो सैनिक बंदुका घेऊन तैनात असत.
-
पळून जाणाऱ्यांना गोळ्या घालून ठार केले जाई.
भिंतीमुळे लोकांचे जीवन
बर्लिनच्या भिंतीमुळे लाखो कुटुंबे तुटली. अनेकांचे नातेवाईक पश्चिमेकडे होते पण त्यांना भेटणे शक्य नव्हते.
-
शेकडो लोकांनी भिंत ओलांडण्याचा प्रयत्न केला, त्यात अनेक ठार झाले.
-
काहींनी भुयारी बोगदे खोदले, काहींनी फुगे बनवून उडण्याचा प्रयत्न केला.
-
बर्लिनची भिंत ही जगातील सर्वात कठोर सीमा मानली जात असे.
आंतरराष्ट्रीय परिणाम
बर्लिनची भिंत ही केवळ जर्मनीची समस्या नव्हती, तर ती थंडयुद्धाचे प्रतीक बनली.
-
अमेरिका व सोव्हिएत संघातील तणाव तीव्र झाला.
-
पश्चिमेकडील राष्ट्रांनी याला “स्वातंत्र्यावर गदा” म्हटले.
-
तर साम्यवादी गटाने “लोकांचे संरक्षण” असे स्पष्टीकरण दिले.
बर्लिनची भिंत कोसळली कशी?
1980 च्या दशकात सोव्हिएत संघ कमजोर होऊ लागला. मिखाईल गोर्बाचेव्ह यांनी ग्लासनोस्त (उघडपणा) आणि पेरेस्त्रोइका (सुधारणा) धोरणे आणली.
-
1989 मध्ये हंगेरीने आपली सीमा उघडली.
-
पूर्व जर्मनीतील लोकांनी मोठ्या प्रमाणावर आंदोलन सुरू केले.
-
अखेर 9 नोव्हेंबर 1989 रोजी पूर्व जर्मनी सरकारने सीमा उघडण्याची घोषणा केली आणि लोकांनी भिंत तोडायला सुरुवात केली.
भिंत कोसळल्यानंतरचे परिणाम
-
जर्मनीचे एकत्रीकरण 3 ऑक्टोबर 1990 रोजी झाले.
-
थंडयुद्ध संपले.
-
बर्लिनची भिंत आज फक्त स्मारक म्हणून उरली आहे.
बर्लिनची भिंत आणि आजचे महत्त्व : Berlin Wall history in Marathi
हे ही वाचा : भीम बेटका गुफा माहिती भीमबेटका गुफा मध्यप्रदेश 2021 | Full Bhimbetka Guha Information In Marathi
आज जगभरातील पर्यटक बर्लिनमध्ये ही भिंत पाहण्यासाठी येतात. ती आपल्याला स्मरण करून देते की राजकीय मतभेद, विचारसरणी आणि भीती यामुळे किती मोठ्या प्रमाणावर लोकांचे जीवन उद्ध्वस्त होऊ शकते.
निष्कर्ष
बर्लिनची भिंत Berlin Wall history in Marathi ही केवळ काँक्रीटची रचना नव्हती, तर ती होती मानवी स्वातंत्र्यावर लादलेली अडचण. तिचे बांधकाम हे भीतीचे प्रतीक होते आणि तिचा पाडाव हा लोकशाही व स्वातंत्र्याचा विजय ठरला.
मित्रांनो आपणास हा लेख कसा वाटला हे जरूर कळवा आणि आपल्या मित्रांना शेअर करा.