Table of Contents
शिवकालीन शस्त्रे | Shivkalin Shastre
तलवार (खंडा) :
खंडा ही एक प्रकारची सरळ, दुधारी तलवार होती जी शिवाजी महाराजांच्या काळात लोकप्रिय होती. तत्कालीन तलवारींचे प्रकार पुढीलप्रमाणे आहेत- कर्नाटकी धोप, खंडा(मराठ्यांची तलवार) , राजस्थानी (राजपुती तलवार), समशेर (मुघल तलवार), गुर्ज, पट्टा, आरमार तलवार, मानकरी तलवार. तलवारींचे असे काही मध्ययुगीन काळात प्रकार होते.
हे ही वाचा : प्रतापगडचे युद्ध
दांडपट्टा :
दांडपट्टा हा तलवारीचाच एक प्रकार आहे. वजनाने हलकी परंतु अतिशय घातक असा हा शस्त्रप्रकार आहे. एकाच वेळी एकापेक्षा जास्त शस्त्रुंशी लढण्यास दांडपट्टा उपयोगी पडे. दांडपट्ट्याचे पाते हलके आणि लांब असल्याने शत्रूशी लढाई करणे सोयीचे होत असे. जीवा महाला आणि सय्यद बंडा हे त्याकाळातील उत्तम दांडपट्टा चालविणारे उत्तम योद्धे होते.
खंजीर (कटयार):
खंजीर हे शस्त्र आकाराने छोटे परंतु प्रभावी होते. प्रसंगी बेसावध शत्रूवर अचानक घाव घालण्यासाठी प्रभावीपणे या शस्त्राचा उपयोग होत असे. रत्नजडित खंजीर प्रसंगी भेट म्हणूनही देत असत.
वाघनखे :
अफझलखान भेटीदरम्यान वाघनख या शस्त्राचा उपयोग शिवाजी महाराजांनी केला होता. हे एक गुप्तपणे वापरले जाणारे अत्यंत घटक शस्त्र होते.
बिचवा :
चाकुसारखे असणारे बिचवा हे देखील एक घातक शस्त्र आहे.या दुधारी शस्त्राने शत्रूला खोलवर जखम होत असे. हातघाईच्या लढाईत याचा प्रभावीपणे वापर करता येत होता.
चिलखत :
स्वसंरक्षणासाठी चिलखत वापरल्या जात असे. अफजलखानाचा वार चिलखतामुळेच खाली गेला होता.
भाला (बरचा) :
बरचा हा एक प्रकारचा भाला होता ज्यामध्ये लांब पन्हाळे आणि शेवटी टोकदार पाते होते. ते पायदळ वापरत असलेले बहुमुखी शस्त्र होते.
कुऱ्हाडी (परशू) .
कुऱ्हाडी हे हत्यार फार प्राचीन काळापासून मनुष्य वापरत आहेत. मध्ययुगीन काळात कुऱ्हाडीचा युद्धात शस्त्र म्हणून वापर करत होते.
धनुष्य आणि बाण :
तिरंदाजी हा शिवाजी महाराजांच्या काळात युद्धाचा एक महत्त्वाचा घटक होता. धनुष्य सामान्यत: लाकडापासून बनलेले होते आणि बाण हे लोखंडाचे असत. दूरवरून शत्रूला अचूक टिपण्यास याचा उपयोग होत असे. मावळे तिरंदाजीत उत्कृष्ट होते.
मॅचलॉक मस्केट:
छत्रपती शिवाजी महाराजांच्या कारकिर्दीत बंदुक बनू लागली होती. मॅचलॉक मस्केट ही एक बंदूक होती. हा भारतामध्ये वापरल्या जाणार्‍या बंदुकांच्या सुरुवातीच्या प्रकारांपैकी एक महत्वाचा प्रकार होता.
ढाल :
ढाल ही लाकूड किंवा धातूपासून बनवलेली गोलाकार किंवा अंडाकृती ढाल होती. संरक्षणासाठी पायदळ वापरत असे.
दस्तान :
युद्धामध्ये शत्रूच्या वारापासून हाताचे रक्षण करण्यासाठी दस्तानचा उपयोग केला जात असे.धातूपासून तसेच बऱ्याचदा चामड्यापासून दस्तान बनविल्या जात असे.
तोफखाना :
छत्रपती शिवाजी महाराज यांनी गनिमी काव्याचे तंत्र प्रभावीपणे अंमलात आणले होते. सैन्याच्या वेगवान हालचाली करीत असत. त्यामुळे अवजड तोफखाना मात्र ते सहसा वापरत नसत. परंतु प्रत्येक किल्ल्यावर तोफा असत. दारुगोळा निर्मितीचे कारखानेही महाराजांनी काढले होते.
युद्ध हत्ती :
युद्ध हत्ती रणांगणावर एक जबरदस्त शक्ती होती. ते जोरदार चिलखत होते आणि त्यांच्या पाठीवर अनेकदा धनुर्धारी किंवा योद्धे होते.
गदा :
गदा हे शस्त्र फार प्राचीन काळापासून वापरत होते. हे शस्त्र जवळच्या लढाईसाठी वापरले गेले आणि चिलखत विरोधकांविरूद्ध विनाशकारी असू शकते.
खंडका (गदासारखे शस्त्र):
खंडका हे गदासारखेच एक प्रकारचे बोथट शस्त्र होते. या शस्त्राचा ही वापर त्यावेळी युद्धात होत असे.
ही काही शस्त्रे आहेत जी शिवाजी महाराजांच्या काळात वापरली जात होती.
संदर्भ : गुगल
मित्रांनो आम्ही दिलेली शिवकालीन शस्त्रे (Shivkalin Shastre) माहिती आवडल्यास नक्की शेअर करा.
तुम्ही विविध माहितीसाठी मराठी माहिती या वेबसाईटला भेट देऊ शकता.
तुम्ही आमच्या इतिहासाची सोनेरी पाने आणि अंतरंग या फेसबुक पेजेसना फॉलो करू शकता.